Światowy Dzień Przewlekłej Obturacyjnej Choroby Płuc

Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP, ang. COPD) należy do głównych przyczyn przewlekłej chorobowości i umieralności na świecie. Zajmuje 4. miejsce wśród przyczyn zgonów, a jej znaczenie przypuszczalnie będzie rosnąć w miarę starzenia się populacji i ciągłego narażenia na czynniki ryzyka zachorowania.

Celem obchodów Światowego Dnia PoChP jest zwiększenie świadomości na temat POChP i poprawy opieki nad pacjentami. WHO oszacowało w 2007 roku, że choroba ta dotyka 210 milionów ludzi, a do 2030 roku POChP będzie trzecią najczęstszą przyczyną zgonów na świecie. Głównymi czynnikami ryzyka tej choroby płuc jest palenie tytoniu, zanieczyszczenie powietrza, w pomieszczeniach jak i na ulicy, jak również działanie pyłu i substancji chemicznych w miejscu pracy.

Przewlekła obturacyjna choroba płuc jest częstą chorobą, której można zapobiegać i którą można skutecznie leczyć. Charakteryzuje się trwałym ograniczeniem przepływu powietrza przez drogi oddechowe, które zwykle postępuje i wiąże się z nasiloną przewlekłą odpowiedzią zapalną dróg oddechowych i płuc na szkodliwe cząstki lub gazy (głównie dym tytoniowy). Do ogólnej ciężkości choroby u poszczególnych pacjentów przyczyniają się zaostrzenia i choroby współistniejące.

Podstawowym badaniem służącym do rozpoznawania i oceny progresji POChP jest spirometria. Pozwala ona ocenić stopień zwężenia (obturacji) dróg oddechowych (oskrzeli) i stwierdzić, czy jest to zwężenie odwracalne (ulegające poprawie pod wpływem leków rozkurczających oskrzela), czy też nieodwracalne, czyli takie które nie ulega poprawie pod wpływem leków rozkurczających. Nieodwracalna obturacja oskrzeli jest najważniejszą cechą POChP.

Dym tytoniowy albo inne czynniki obecne we wdychanym powietrzu (np. produkty spalania drewna, pyły, opary i substancje drażniące) działają szkodliwie na błonę śluzową wyścielającą oskrzela. Zwiększa się wydzielanie śluzu, przerastają gruczoły produkujące śluz. W błonie śluzowej zwiększa się liczba komórek zapalnych. Komórki te wydzielają substancje uszkadzające tkankę płucną w otoczeniu bardzo drobnych oskrzelików. Prowadzi to do nieodwracalnego zmniejszenia średnicy małych oskrzeli i oskrzelików oraz zniszczenia miąższu płuca (rozedmy) w ich otoczeniu. Zniszczenie miąższu płuc w otoczeniu drobnych oskrzeli sprawia, że łatwiej zapadają się one podczas wydechu.

Zwężenie oskrzeli powoduje ograniczenie przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Zmiany ciśnień w klatce piersiowej w czasie oddychania sprawiają, że w większym stopniu ograniczony jest wydech niż wdech. U niektórych chorych prowadzi to do nadmiernego „zalegania” powietrza w płucach, czyli do rozdęcia (hiperinflacji) płuc . Zjawiska te są przyczyną duszności. Chory uświadamia sobie konieczność „włożenia w oddychanie większego wysiłku”.

Niewielka obturacja oskrzeli jest początkowo odczuwalna jedynie podczas szybszego i głębszego oddychania, towarzyszącego np. wysiłkowi. Dodatkowo wysiłek nasila rozdęcie płuc. W miarę postępu choroby zmiany stają się na tyle zaawansowane, że objawy występują również w spoczynku. W końcu choroba może doprowadzić do niewydolności oddechowej i śmierci.

Najskuteczniejszą metodą na zatrzymanie postępu POChP jest zaprzestanie palenia tytoniu. Dotychczas przeprowadzone badania naukowe nie dostarczyły mocnych dowodów naukowych na to, że stosowane obecnie leki zmieniają istotnie tempo pogarszania się czynności płuc, czyli postępu choroby. Niemniej jednak poprawiają one jakość życia chorych, łagodzą objawy POChP i zmniejszają częstość jej zaostrzeń.

Przewlekła obturacyjna choroba płuc może początkowo przebiegać bezobjawowo, a zostaje rozpoznana podczas badania spirometrycznego.

Objawy PoChP

Kaszel

Kaszel jest zwykle pierwszym objawem POChP. U chorych na POChP ma on charakter przewlekły, występuje dłużej niż przez 3 miesiące w roku, także poza okresem przeziębień i często towarzyszy mu odkrztuszanie plwociny (występujące głównie po napadzie kaszlu). Często kaszel jest nasilony w godzinach porannych – po obudzeniu chory kaszle przez kilka minut, a ulgę przynosi w końcu odkrztuszenie plwociny – jest to tzw. „poranna toaleta drzewa oskrzelowego”, objaw, który występuje nie tylko u chorych na POChP, ale czasami również u palaczy tytoniu, u których nie rozpoznano choroby. Niestety, kaszel jest często lekceważony jako objaw i przyjmowany błędnie jako „naturalna konsekwencja palenia”.

Zapamiętaj!

Kaszel to naturalne ostrzeżenie, jakim organizm daje znać „nie zatruwaj mnie więcej, bo już nie daję rady”! Konsekwencje kontynuowania palenia mogą być tragiczne.
Niekiedy powikłaniem nasilonych napadów kaszlu może być krótkotrwałe omdlenie. Bardzo nasilony kaszel może spowodować nawet złamanie żeber (objawiające się zwykle silnym bólem w bocznej części klatki piersiowej, który nasila się przy wdechu, kaszlu i obmacywaniu bolącego miejsca).

Duszność

W miarę postępu choroby pojawia się duszność. Początkowo występuje ona zwykle podczas wysiłku – może mieć postać napadu duszności, ale częściej ma charakter podstępny – objawia się stopniowo narastającym ograniczeniem wydolności wysiłkowej. Chory zauważa, że wysiłki, które kilka lat temu nie powodowały problemów (jak np. wyjście po schodach na 1.—2. piętro), obecnie powodują zadyszkę lub nawet konieczność odpoczynku dla nabrania tchu, a jego/jej kondycja fizyczna jest gorsza niż osób w tym samym wieku. Poza okresem zaostrzeń duszność ma najczęściej podobne nasilenie. Dopiero w tej fazie choroby, kiedy wyniki spirometrii są zwykle już wyraźnie nieprawidłowe, większość pacjentów zaczyna szukać pomocy lekarza.

W miarę lat trwania choroby duszność stopniowo postępuje i chory jest w stanie wykonywać coraz mniejszy wysiłek. Nasilenie choroby może być różne – u niektórych pacjentów tolerancja wysiłku utrzymuje się nawet w podeszłym wieku, u innych choroba doprowadza do skrajnej niewydolności oddechowej, kiedy duszność pojawia się przy jakimkolwiek wysiłku (ubieraniu lub rozbieraniu, myciu się itp.) oraz występuje w spoczynku.

Inne objawy POChP

Duszności może czasami towarzyszyć świszczący oddech i uczucie ściskania w klatce piersiowej. Objawy te zwykle występują podczas silnych napadów duszności, w cięższych postaciach choroby. U chorych na bardzo ciężką POChP czasami stwierdza się anoreksję, czyli cechy niedożywienia – utratę masy ciała, szczególnie dotyczącą mięśni. Niewydolność oddechowa u chorych na bardzo zaawansowaną POChP niekiedy objawia się również sinicą – sinawym zabarwieniem końcówek palców, nosa, płatków uszu i warg. W tym stadium choroby występują czasem cechy niewydolności prawej komory serca, najczęściej obrzęki wokół kostek.

Objawy chorób współistniejących z POChP

Ponieważ u znacznego odsetka pacjentów z POChP współistnieją choroby układu krążenia (choroba niedokrwienna serca, niewydolność serca), cukrzyca lub zaburzenia oddychania w czasie snu, to odczuwane przez pacjentów dolegliwości mają często różny charakter, wynikający z chorób współistniejących.

Źródło: mp.pl