Międzynarodowy Dzień Osób Niepełnosprawnych

Ustanowione w 1992 roku przez Zgromadzenie Ogólne ONZ święto wyznacza cykl corocznych podsumowań w krajach członkowskich i wytyczenie działań, umożliwiających pełne uczestnictwo osób niepełnosprawnych w życiu społecznym, gospodarczym, politycznym i kulturalnym. Według Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2011 roku, liczba niepełnosprawnych mieszkańców Polski stanowi około 4,7 mln osób, czyli 12,2 % ludności kraju. Według Międzynarodowej Organizacji Zdrowia natomiast, z pewną formą niepełnosprawności na świecie żyje około 1 miliard ludzi. Na dodatek, grupa osób dotkniętych tym problemem wzrasta w przypadku starzejących się społeczeństw, gdzie ograniczenia związane z wiekiem są doświadczeniem coraz szerszej części ludności. Dlatego odpowiednie przystosowania dla osób z ograniczoną sprawnością stają się celem normatywnym działań i jakością współczesnego egalitarnego oraz przewidującego społeczeństwa.

Niepełnosprawność jest określana jako długotrwały stan, w którym występują ograniczenia w funkcjonowaniu człowieka, wynikające z obniżenia sprawności fizycznej lub psychicznej albo odchyleń w budowie i funkcjonowaniu organizmu. Wśród mieszkańców Polski jako najczęstsze jej przyczyny są wymieniane choroby układu krążenia, narządów ruchu i schorzenia neurologiczne. Dalej pod względem częstotliwości występowania problemu plasują się uszkodzenia narządów słuchu lub wzroku, upośledzenia i choroby psychiczne. Ze strony instytucjonalnej wymagają wdrażania działań wyrównujących szanse: odpowiedniego podejścia dla efektywnej edukacji, regulacji w sferze zawodowej, przestrzeni publicznej i życiu codziennym w odpowiedzi na potrzeby związane z konkretną odmiennością.

Koncepcja niepełnosprawności wiąże się z dwoma sprzecznymi modelami. W odróżnieniu od postrzegania jej jako niedoboru czy anormalności (w podejściu medycznym), społeczne podejście interaktywne opisuje niepełnosprawność jako różnicę, która sama w sobie nie jest negatywna, tylko obojętna. Wynikające z niej ograniczenia natomiast wywodzą się ze wzajemnej relacji między zdrowiem człowieka a społeczeństwem i otaczającym środowiskiem. Podczas Światowego Zgromadzenia na rzecz Zdrowia (World Health Aseembly) w 2001 roku została przyjęta Międzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia (ICF), która określa niepełnosprawność jako problem całej ludzkości, a nie jednostek. Doświadczenie pogorszenia zdrowia może dotknąć każdej osoby, dlatego ciężar związanych z nim problemów jest wspólny i nie może spadać na mniejszości społeczne.

Żeby skuteczniej chronić prawa osób niepełnosprawnych, m.in. do wolności i bezpieczeństwa, swobody poruszania się, niezależnego życia, ochrony zdrowia, życia prywatnego i rodzinnego, jak również do edukacji oraz udziału w życiu politycznym i kulturalnym, w 2006 roku na Zgromadzeniu Ogólnym Narodów Zjednoczonych została przyjęta Konwencja Praw Osób Żyjących z Niepełnosprawnością. Znalazły się w niej oprócz wyżej wymienionych regulacje związane z dostępem do przestrzeni i budynków użyteczności publicznej, informacji i komunikacji. Państwa-strony, które ratyfikowały konwencję, są zobowiązane do wdrażania jej postanowień i opracowania mechanizmu, z tytułu którego będą chronione gwarantowane przez Konwencję prawa.

Strategie integrowania osób niepełnosprawnych w życie społeczne mają szczególne znaczenie, zważywszy na fakt, że ograniczenia fizyczne, umysłowe czy sensoryczne dotykają obecnie około 10% światowej populacji. Wysoki poziom bezrobocia, brak dostępu do odpowiedniego wykształcenia czy opieki zdrowotnej, nieodpowiednie przystosowania środowiskowe oraz stereotypowe przekonania to główne przeszkody w osiągnięciu pełnego uczestnictwa osób niepełnosprawnych w życiu społecznym. Poświęcone danemu zagadnieniu święto stwarza okazję do budowania przeświadczenia, że usuwanie tych ograniczeń i tworzenie płaszczyzny do wspólnego funkcjonowania dla osób z różnymi kategoriami sprawności, jest celem wzbogacającym społeczność i przynoszącym obustronne korzyści.